Мэдээлэл > Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил

СЭЛЭНГЭ АЙМГИЙН ГАДАРГЫН УСНЫ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

Шинэчлэгдсэн: 2024-03-12 05:24:16

СЭЛЭНГЭ АЙМГИЙН ГАДАРГЫН УСНЫ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

Сэлэнгэ мөрөн, Орхон, Хараа, Ерөө, Хүдэр, Зэлтэр, Бургалтай, Хиагт, Буурь, Бугант, Туул гэсэн 11 голын 19 цэгээс дээж авч   20-25 үзүүлэлтээр гидрохимийн шинжилгээг 2009 оны 01 сарын 01-нээс 2013 оны 12 сарын 31 хүртэлх хугацаанд хийлээ.

Судалгааг хийхээс өмнө дээж авах саваа сайтар угааж,голынхоо усаар 7-8 удаа зайлж,дээжээ аван,газар дээр нь тодорхойлох үзүүлэлтүүдийг булингар хэмжигч, ууссан хүчилтөрөгч хэмжигч, усны орчинг тодорхойлогч рНметр, цахилгаан дамжуулах чадвар тодорхойлогч ЕСметр зэрэг багажаар тодорхойлно.

 Бусад химийн шинжилгээг лабораторид авчирч 0,45 мм фильтрээр шүүж, биогенийн элементийг 5 цагийн дотор фотоколориметрийн аргаар, гол ионыг шүүгээгүй усанд титрийн болон комплексонометр, потенциометрийн аргаар хоногт нь тодорхойлно.

 

Үр дүн 

Хиагт  голын усны хатуулаг 5,17-6,52 мг-экв/л ба тогтвортой хатуулагтай байснаа хатуу ус болж өөрчлөдсөн.Уг голынус гидрокарбонатын ангийн кальцийн бүлгийн  эрдэсжилт ихтэй , катионоос кальци, натри+ кали анионоос гидрокарбонатын ион зонхилно.

1.1-р хүснэгт

Хиагт голын усны зонхилох гол ионы агууламж

2009 он

HCO3

Са

SO4

Na+K

Cl

Mg

2010 он

HCO3

Са

SO4

Na+K

Mg

Cl

2011 он

HCO3

Са

SO4

Na+K

Mg

Cl

2012 он

HCO3

Са

SO4

Na+K

Mg

Cl

2013 он

HCO3

SO4

Са

Na+K

Mg

Cl

Хиагт  гол  2009-2013 онуудад аммони 0,24-11,23  мг/л, нитрат 0,85-12,64 мг/л, нитрит 0,060-1,058  мг/л, фосфор 0,049-0,819 мг/л дундаж агууламжтай байлаа.
Image
Усны чанарын үнэлгээгээр  2009 онд бага бохирдолтой байснаа 2010,2011 онуудад бохир, 2012,2013 онуудад маш бохир ангилалд орсон бөгөөд жил ирэх тусам ихээр бохирдож байгаа нь шинжилгээний дүнгээс харагдаж байна.
Image

Буурь  голын усны хатуулаг 5,75-7,56 мг-экв/л ба тогтвортой хатуулагтай байснаа сүүлийн жилүүдэд хатуу ус болон өөрчлөгдөж байна. Уг голынусгидрокарбонатын ангийн кальци, магни, натрийн  бүлгийн гэж өөрчлөгдөж байгаа нь байгалийн унаган төрх алдагдаж байгааг харуулна.

1.2 хүснэгт

Буурь голын усны зонхилох гол ионы агууламж

2009 он

HCO3

SO4

Cl

Na+K

Са

Mg

2010 он

HCO3

SO4

Cl

Са

Mg

Na+K

2011 он

HCO3

Cl

SO4

Mg

Са

Na+K

2012 он

HCO3

SO4

Cl

Mg

Na+K

Са

2013 он

HCO3

Cl

SO4

Са

Mg

Na+K

Буурь  гол 2009-2013 онуудад аммони 0,25-1,48 мг/л, нитрат0,19-0,72  мг/л, нитрит 0,003-0,049 мг/л, фосфор 0,024-0,105 мг/л дундаж агууламжтай байлаа.

 

Image

Усны чанарын үнэлгээгээр 2009,2011,2012, онуудад цэвэр, 2010, 2013 онуудад бага бохирдолтой ангилалд орсон байна.Мөн жил ирэх тусам уг гол бохирдож байгаа нь шинжилгээний  үр дүнгээс харагдаж байна.

Image

Сэлэнгэ аймгийн голуудаас Буурь,Хиагт нь ихэрдэсжилттэй, Сэлэнгэ мөрөн,Орхон, Хараа, Туул, Бургалтай нь дунд эрдэсжилттэй, Ерөө, Бугант, Зэлтэр, Хүдэр голууд бага эрдэсжилттэй байна.

Image

Гадаргын  усны бохирдлын индексээр үнэлэхдээ дараахь томьёог ашиглана.

Энд:

УЧС-Усны чанарын индекс

Сi-iүзүүлэлтийн арифметик дундаж утга

6- УБИ-г тооцоолоход авсан хамгийн их утга бүхий(УЧС-аас хэтэрсэн байх албагүй)үзүүлэлтийн тоо бөгөөд ууссан хүчилтөрөгч болон биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгчийг заавал оруулж тооцоолно.

Image

Сэлэнгэ мөрний голын усны ионыг усны өнгөрөлт болон түвшинтэй харьцуулахад дараах хамаарал ажиглагдаж байна.

Image

Дүгнэлт

Сэлэнгэ аймгийн голуудаас Хиагт гол  маш бохир, Буурь гол бага бохирдолтой,Сэлэнгэ мөрөн, Зэлтэр, Орхон, Туул, Хараа, Хүдэр голууд цэврийн ангилалд, Бургалтай, Ерөө, Бугант голууд маш цэврийн ангилалд хамаарагдаж байгаа нь Байгаль орчны сайд, Эрүүл мэнд, Нийгмийн хамгааллын сайдын 1997 оны 143/а/352 тоот хамтарсан тушаалын 3 дугаар хавсралтад заасан гадаргын усны цэврийн зэргийн ангиллын нормыг ашиглавал адил гарч байна.

Мөн голуудаас Буурь гол хатуу, Хиагт гол зөөлөвтөр, Хүдэр, Бугант, Ерөө голууд маш зөөлөн, бусад голууд нь зөөлөн устай байна.

Сэлэнгэ аймгийн гадаргын ус нь ерөнхийдөө бүгдээрээ О.А.Алекиний томьёоллоор гидрокарбонатын ангийн HCO3-<Ca2++Mg2+гэсэн харьцаатай байна.

Сүүлийн 5 жилийн байдлаар Хүдэр гол 2009-2013 онд, Орхон,Зэлтэр гол  2012,2013 онуудад, Ерөө гол 2009-2011,2013 онуудад үертэй байсан ба Сэлэнгэ мөрөн, Хараа гол үерлээгүй байна.Эдгээр үерийн үед голын усны эрдэсжилт буурч байлаа.

Мөнголуудын усны өнгөрөлт сүүлийн 5 жилийн дунджаар тооцоолж үзэхэд Сэлэнгэ мөрөн 212,0 м3/с Орхон гол 85,7м3/с,Ерөө гол 43,9м3/с, Зэлтэр гол 19,9м3/с,Хараа гол 7,05м3/с, Хүдэр гол 3,27 м3/с тус тус байгаа нь усны гол ионы агууламжаас урвуу хамааралтай байна.

Монгол улс, Сэлэнгэ аймаг, Ус цаг уур орчны шинжилгээний алба,

Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори

Усны ахлах техникч: М.Аягүл

Е-mail: aigul_2010@yahoo.com

Холбоотой мэдээний жагсаалт

Гарчиг Үүсгэсэн огноо Шинэчлэгдсэн огноо Хандалт
СЭЛЭНГЭ АЙМГИЙН ГАДАРГЫН УСНЫ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ 2016-11-08 2024-03-12 2046
Цөлжилтийн мониторингийн судалгаа 2016-11-08 2024-03-18 2548